(DNTM) Bài ca dao Thằng Bờm nghe có vẻ khờ dại, ngốc nghếch nhưng bên trong lại chứa đựng những nguyên tắc chủ yếu cho một xã hội công bằng đem niềm vui hiền hòa, mộc mạc cho mọi người, mọi phía. Thằng Bờm có cái quạt mo Phú ông xin đổi ba bò chín trâu Bờm rằng, Bờm chẳng lấy trâu Phú ông xin đổi ao sâu cá mè Bờm rằng, Bờm chẳng lấy mè Phú ông xin đổi ba bè gỗ lim Bờm rằng, Bờm chẳng lấy lim Phú ông xin đổi đôi chim đồi mồi Bờm rằng, Bờm chẳng lấy mồi Phú ông xin đổi nắm xôi. Bờm cười.
Từ câu chuyện thằng Bờm và phú ông.
Bức tranh sinh động xã hội ở đây chỉ có hai nhân vật thằng Bờm tiêu biểu cho lớp người nghèo, nhỏ tuổi; Phú ông đại diện người giàu, lớn tuổi, hai người sinh hoạt với nhau đối thoại chứ không đối đầu, đó là dấu ấn của xã hội hài hòa, thanh bình, không có tranh chấp. Phú ông không cậy thế nhiều tiền bắt chẹt người nghèo, không cậy thế người lớn bắt nạt trẻ con. Phú ông thích chiếc quạt mo của thằng Bờm để có tiện nghi mát mẻ, thoải mái thì lên tiếng đối thoại, trao đổi thực tình. Thằng Bờm không tham lam, không tự ti mặc cảm và rất nghiêm chỉnh trong cuộc đối thoại.
Hai nhân vật đối diện nhau, hoàn toàn tự do, bình đẳng và thẳng thắn trao đổi, chân tình trong cuộc đối thoại để tìm hiểu nhu cầu và nguyện vọng của nhau, biết ý nhau, thông cảm nhau. Thằng Bờm ít tuổi và chỉ có cái quạt mo nên làm chủ câu sáu, phú ông lớn tuổi và hơn đủ thứ nên làm chủ câu tám. Cảnh hài hòa thể hiện ngay trong cấu trúc thơ lục bát, mỗi người làm chủ một câu, thay phiên nhau phát biểu, không cướp lời nhau, không át giọng nhau. Hai bên cùng thoải mái trao đổi quan điểm, đưa ra lập trường của mình cho đến lúc cùng đồng ý với nhau thì hai bên cùng làm chủ câu kết, hài lòng, thỏa mãn: Bờm cười và Phú ông chắc chắn vui hơn.
Xã hội hài hòa thu hẹp trong sinh hoạt tươi vui giữa hai nhân vật còn biểu lộ trong thái độ và lời nói biết tôn trạng tha nhân, tôn trọng người đối thoại và tự trọng đúng mức. Không có mày, tao trịnh thượng phách lối hay khúm núm nhút nhát, hai bên thẳng thắn và tôn trọn nhau từ đầu đến cuối, phú ông “xin đổi”, thằng Bờm lễ độ thưa “rằng”.
Thăng Bờm không những tôn trọng phú ông vì tuổi tác và địa vị xã hội mà còn vì nhu cầu chính đáng và ý kiến trao đổi thẳng thắn của phú ông. Đáp lại, phú ông tôn trọng thằng Bờm vì Bờm là người có giá trị nhân vị cá thể, dù bên ngoài có vẻ khờ nhưng bên trong là thiện tâm, hiền hậu, chân thật, chất phác; phú ông cũng tôn trọng cả chiếc quạt mo của Bờm vì nó là tài sản duy nhất Bờm có. Từ lời nói đến thái độ ứng xử, Bờm và phú ông luôn hòa nhã, cố gắng tìm hiểu và thông cảm
Cuộc đối thoại giữa Bờm và phú ông rất đặc biệt, đặc biệt ở chỗ hai bên đều biết nghe vì biết nghe mới biết đối thoại, biết nghe là thái độ của người chín chắn, biết suy nghĩ, biết tự chủ, biết tôn trọng tha nhân. Người biết nghe luôn chiếm được thiện cảm của người nói, biết nghe là biết đối thoại, biết trao đổi ý kiến, biết nói với nhau để người khác tích cực tham dự vào cuộc đối thoại, chia sẻ ưu tư góp ý xây dựng tìm ra giải pháp khả thi chứ không chống đối hoặc bảo thủ ý kiến tới cùng. Hai bên ôn tồn nhã nhặn, tương thân tương kính trong suốt cuộc đối thoại. Thằng Bờm và Phú ông biết nghe và đã đi đến đồng thuận cuối cùng
Vào cuộc giao tế xã hội, các bên muốn hài hòa thì cần nhận rõ hai nhu cầu sâu xa và căn bản của con người là ai cũng muốn được nhìn nhận cái tôi của mình, tầm quan trọng của việc mình làm, giá trị đồ vật minh đang dùng và muốn được sống chung với hòa bình, được mọi người ghi nhận, yêu quý, thông cảm.
Đến chuyện văn minh thương mại
Bài ca dao thoạt nghe có vẻ khờ dại, ngốc nghếch nhưng bên trong chứa đựng những nguyên tắc chủ yếu cho một xã hội công bằng đem niềm vui hiền hòa, mộc mạc cho mọi người, mọi phía. Phú ông thấy thằng Bờm ngây thơ, khờ dại nhưng không vì thế mà bắt nạt, dùng sức mạnh người lớn để cướp lấy quạt mo; phú ông cũng không dùng lời lẽ dụ dỗ, mánh khóe mượn cái quạt mo để xem từng chi tiết rồi làm quạt giả đúng kích thước xinh xắn nhẹ nhàng như quạt của Bờm. Phú ông đã không bóc lột sức lao động của Bờm và cũng không chấp nhận làm hàng giả, không ăn cắp bản quyền sáng chế, dù chế tác dễ dàng.
Thằng Bờm cũng thế, bờm không vì cung ít cầu nhiều mà tham lam chớp thời cơ bán ra với bất cứ giá nào. Bờm không vì nghèo, thấy trâu, bò, gỗ lim… mà sáng mắt chộp giựt cho lẹ. Bờm không quảng cáo, không rao bán, Bờm biết giá trị thực của cái quạt và cái giá tương đối để đổi lấy đồ vật hay đồng tiền tương xứng trong công bằng giao hoán. Thuận mua vừa bán cũng một vừa hai phải chứ không vượt quá mức hợp tình hợp lý để công lý, công luận không chấp nhận. Do đó khi nghe đề nghị nắm xôi thì Bờm cười.
Bức tranh xã hội hài hòa, Bờm có nắm xôi no bụng, phú ông có tiện nghi là chiếc quạt mo, không có cảnh gian tham lừa đảo, không có hàng giả hàng lậu, không có mánh mung chộp giật chỉ có những người tử tế biết điều luôn luôn tôn trọng công bằng xã hội và trao đổi với nhau để thảo mãn nhu cầu chính đáng. Ngày nay, sinh hoạt cũng không chỉ đơn thuần là nắm xôi để no và cái quạt mo để làm mát nhưng quan trọng hơn hết là chúng ta phải tự ý thức và trang bị cho mình những kiến thức nhất định để từ đó nhận biết được những giá trị mình có, để không đánh mất cơ hội vươn lên, để không bị bắt chẹt, không mang tiếng tham.
Thằng Bờm là bài ca dao đem niềm vui hung thú và cũng đưa bài học nhẹ nhàng, thấm thía cho con cháu muôn đời mai sau. Nét đẹp hấp dẫn của bức tranh xã hội hài hòa toát ra từ những con người bên ngoài có vẻ khờ dại nhưng bên trong là những tấm lòng trong sáng, chan chứa tình người, đem nhân ái và công bằng cho xã hội, đem ánh sáng và hơi ấm cho đời. Thằng Bờm và phú ông có vẻ khờ mà lại dễ sống, bức tranh xã hội hài hòa đẹp như mộng, vui như Tết.
Tiến sỹ Phạm Nguyên Minh – Viện trưởng Viện nghiên cứu thương mại (Bộ Công Thương): Văn minh thương mại thể hiện trình độ quản trị doanh nghiệp
Theo Bách khoa toàn thư Việt Nam, “văn minh thương nghiệp (cũng là “văn hóa thương nghiệp”) biểu thị trình độ tổ chức và quản lý thương nghiệp. Thể hiện trong các mặt: Văn minh về hàng hóa; Văn minh trong kinh doanh; Văn hóa môi trường kinh doanh; Đạo đức trong kinh doanh. Tuy nhiên tôi, định nghĩa này gần với phạm trù văn hóa kinh doanh, chưa bao hàm đủ các yếu tố của văn minh thương mại như kết cấu hạ tầng thương mại văn minh hiện đại hay cơ sở pháp lý và trình độ quản lý để đảm bảo thương mại văn minh.
Như vậy có thể nói, văn minh thương mại thể hiện trình độ cao về tổ chức, quản lý kinh doanh, áp dụng công nghệ và nghệ thuật marketing trong bán hàng cũng như tính nhân văn, sự tinh tế và lịch sự, cái đẹp trong giao tiếp, phục vụ nhằm thỏa mãn nhu cầu của khách hàng, vì lợi ích của khách hàng với tư cách là mục tiêu cao nhất và động lực mạnh nhất của hoạt động kinh tế nói chung, hoạt động thương mại nói riêng. Như vậy, văn minh thương mại phụ thuộc vào: Cơ sở hạ tầng thương mại; Chất lượng công nghệ thương mại; Chất lượng quản trị hệ thống; Chất lượng quản lý Nhà nước về thương mại và Chất lượng hành vi ứng xử văn hóa trong hoạt động thương mại.
Nguyễn Hoàng
Tạp chí Doanh nghiệp và Thương mại số tháng 1+2/2016
