Không chỉ những ai đã từng sinh sống ở Đà Nẵng mà ngay cả không ít người ở các địa phương khác, mỗi khi được hỏi về chợ ở Đà Nẵng, đều nhắc đến hai cái chợ lớn và nổi tiếng nhất thành phố: chợ Hàn và chợ Cồn.
Gìờ đây, dù đã, đang và sẽ có nhiều chợ, siêu thị được xây dựng mới ở Đà Nẵng, nhưng hai cái tên chợ Hàn và chợ Cồn vẫn khó mà xóa đi khỏi ký ức của người Đà Nẵng, của cả đất Quảng và các tỉnh lân cận. Trong tương lai chúng vẫn không thể để mất đi cái đặc thù vốn có về quy mô, mức độ sầm uất và đông đúc, nơi bán sỉ và lẻ lớn nhất của Đà Nẵng và cả miền Trung.
Có thể điểm qua đôi chút về xuất xứ của 2 “thương hiệu chợ” này của Đà Nẵng.
Trước hết là chợ Hàn, chợ đầu tiên của Đà Nẵng, ra đời từ thời Pháp thuộc. Chợ Hàn khi đó chỉ là một khu giao thương buôn bán tự phát của một nhóm người. Nhờ vào vị trí địa lý (đường bộ, đường thủy), chợ Hàn ngày càng phát triển, do nằm bên cạnh sông Hàn nên có tên là chợ Hàn.
Những năm 1940, người Pháp cải tạo chợ Hàn và đặt tên mới là Tourane Marché (tiếng Pháp, nghĩa là Chợ Đà Nẵng), kết hợp với nhà ga bên cạnh, trở thành nơi trung chuyển hàng hóa, vật tư và vũ khí. Theo đà buôn bán phát triển, một số thương gia người Hoa và người Việt đã xây dựng quanh chợ một khu thương mại khá sầm uất với các cửa hiệu tạp hóa, vàng bạc, thuốc bắc…
Sau ngày đất nước thống nhất, năm 1989, chợ được xây dựng mới với tổng diện tích 2.800m2 gồm 2 tầng khang trang. Kiến trúc chợ đẹp và thoáng với 4 mặt tiền. Chợ tập trung nhiều loại hàng hóa phong phú, cao cấp, nổi tiếng với các thực phẩm, thủy hải sản tươi sống, trái cây, các đặc sản của Đà Nẵng… Đây là chợ được du khách trong nước và quốc tế thích đến mua sắm và tham quan nhiều nhất.
Thời trước, người Đà Nẵng gọi chợ Hàn là “chợ nhà giàu” vì khách mua thường là những người thuộc giới thượng lưu, còn bây giờ mọi người đều thích đến đây để mua sắm. Hoạt động buôn bán diễn ra nhộn nhịp suốt cả ngày, hàng hóa phong phú và nổi tiếng với thực phẩm tươi sống (gà, vịt, thủy hải sản…), các loại hoa tươi và trái cây tươi. Chợ Hàn còn nổi tiếng với sự đa dạng các mặt hàng vải, áo quần và giày dép, đặc biệt là những gian hàng mắm, du khách thường thích mua về làm quà, món ăn rất đặc trưng và gần gũi của người dân miền Trung.
Ngoài ra, sức hấp dẫn của chợ Hàn còn ở giá cả hàng hóa tương đối rẻ, bởi lẽ nó cũng là đầu mối cung cấp hàng sỉ cho các chợ nhỏ lẻ khác. Về lâu dài, cũng đã có kế hoạch xây dựng chợ Hàn thành một trung tâm thương mại lớn, hiện đại, xứng tầm với đà phát triển chung của thành phố.
Thứ đến là chợ Cồn, tên gọi có từ những năm 40 của thế kỷ trước. Chợ nằm trên một cồn đất cao giữa lòng thành phố nên người dân địa phương quen miệng gọi thành tên. Ngay từ ngày mới ra đời, chợ đã tập trung được số lượng lớn người tham gia buôn bán của Đà Nẵng và những người đến từ các vùng quê tỉnh Quảng Nam. Tháng 12 năm 1984, chợ được xây dựng lại gồm 3 tầng khang trang, hai dãy nhà 2 tầng và các nhà cấp 4 với tổng diện tích gần 14.000m2 và lấy tên là Trung tâm Thương nghiệp Đà Nẵng. Từ đó đến nay, rất nhiều người vẫn quen gọi là “chợ Cồn” hơn là cái tên mới kia.
Nằm ở trung tâm thành phố, có thể nói, chợ Cồn là khu vực buôn bán sầm uất và đông đúc của thành phố, đã có thời kỳ nó là chợ bán sỉ và lẻ lớn nhất của Đà Nẵng và khu vực miền Trung. Nhiều người từ địa phương khác, sau khi đến đây đã nhận xét, hàng hóa ở chợ rất phong phú và đa dạng với đủ các mặt hàng từ thông thường đến cao cấp.
Về cái tên đã trở thành quen thuộc, cử tri thành phố đã từng đề nghị Hội đồng nhân dân (HĐND) thành phố nghiên cứu phục hồi tên “chợ Cồn” vì nó đã đi vào tiềm thức nhân dân Đà Nẵng, cũng như Hà Nội có chợ Đồng Xuân, Huế có chợ Đông Ba, Thành phố Hồ Chí Minh có chợ Bến Thành… Đề nghị trên đã được HĐND thành phố ghi nhận, xem xét khi cải tạo, quy hoạch lại hạ tầng thương mại tại khu vực này.
Chợ Hàn và chợ Cồn, trong tương lai không xa sẽ trở thành các trung tâm thương mại hiện đại, bề thế theo hướng xã hội hóa, đã được HĐND thành phố Đà Nẵng ra Nghị quyết từ năm 2013. Hiện chính quyền thành phố đã chuẩn bị hồ sơ để kêu gọi đầu tư. Sau khi được xây dựng, dù có hiện đại, cao bao nhiêu tầng đi nữa thì vẫn giữ lại hai cái tên thân quen: chợ Hàn, chợ Cồn. Trong quá trình triển khai dự án, chắc chắn lãnh đạo thành phố sẽ lưu ý việc bảo tồn những khu vực buôn bán các mặt hàng truyền thống, thậm chí có thể giữ lại phong cách chợ truyền thống.
Tâm lý chung của những người buôn bán tại hai chợ lớn này bao giờ cũng muốn giữ lại cái cũ vì khi xây dựng cái mới thì họ lo ngại không biết công việc làm ăn, buôn bán của họ thế nào. Chắc chắn thành phố sẽ có phương án thỏa đáng, được cho tất cả các bên. Những người buôn bán tại hai chợ này sẽ được giải quyết quyền lợi cho họ tiếp tục ở lại với một điều kiện kinh doanh tốt hơn.
Rồi đây, khi Đà Nẵng phát triển xứng tầm với vị thế hiện có, dù có nhiều siêu thị “hoành tráng” mọc lên nhưng hai 2 cái tên “chợ Hàn” và “chợ Cồn” vẫn luôn hiện hữu trong lòng người Đà Nẵng, miền Trung và lan xa hơn nữa. Đó sẽ mãi là một trong những “thương hiệu” của thành phố, là nơi vừa thể hiện nét hiện đại của “Văn minh thương mại” vừa là nơi thể hiện sự kế thừa của nét “chợ truyền thống”, góp phần tôn thêm vẻ đẹp của bức tranh đô thị của thành phố bên bờ sông Hàn.
Quốc Dũng
